The Wissembourg Priscian Glosses

II 1,0 (1r,1) Priscianus Caesariensis grammaticus (1r,2) Iuliano consuli ac patricio

Text variation:

Rubrication:

II 1,1 (1r,3) cum omnis eloquentiae doctrinam et omne studiorum genus

Rubrication:

II 1,2 sapientiae luce (1r,4) 〈praeful - C. G.〉 gens a Graecorum fontibus deriuatum Latinos proprio

II 1,3 sermone inuenio celebrasse et in omni (1r,5) bus illorum uestigia liberalibus

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 1,4 consecutos artibus uideo , nec solum ea, quae emendate ab illis sunt prolata, (1r,6) sed

Gloss:

Gloss:

Text variation:

Text variation:

Gloss:

II 1,5 etiam quosdam errores eorum amore grecorum ( main scribe) doctorum deceptos imitari, in quibus

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

II 1,6 maxime uetustissi (1r,7) ma grammatica ars arguitur peccasse, cuius auctores,

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 1,7 quanto sunt iuniores, tanto perspicaciores, et ingeniis floruisse (1r,8) et

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 1,8 diligentia ualuisse omnium iudicio confirmantur eruditissimorum (quid enim

Gloss:

Gloss:

II 1,9 Herodiani artibus certius, quid (1r,9) Apollonii scrupulosis quaestionibus

Gloss:

Gloss:

II 1,10 enucleatius possit inueniri?) cum igitur eos omnia fere uitia , quaecumque

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 1,11 antiquorum Grae (1r,10) corum commentariis sunt relicta artis grammaticae ,

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 1,12 expurgasse comperio certisque rationis legibus emendasse, (1r,11) nostrorum autem

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Note:

II 1,13 neminem post illos imitatorem eorum extitisse, quippe in neglegentiam

Gloss:

II 2,1 cadentibus studiis literarum (1r,12) propter inopiam scriptorum, quamuis audacter,

Gloss:

II 2,2 sed non impudenter, ut puto, conatus sum pro uiribus rem arduam

Text variation:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 2,3 quidem, sed officio professionis non indebitam, supra nominatorum praecepta

Gloss:

II 2,4 uirorum, quae congrua sunt (1r,14) uisa, in Latinum transferre sermonem, collectis

II 2,5 etiam omnibus fere, quaecumque necessaria nostrorum quoque inueniuntur (1r,15)

II 2,6 artium commentariis grammaticorum, quod gratum fore credidi

Gloss:

II 2,7 temperamentum, si ex utriusque linguae modera (1r,16) toribus elegantiora in unum

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

II 2,8 coeant corpus meo labore faciente, quia nec uituperandum me esse credo, si

Gloss:

II 2,9 eos imitor, (1r,17) qui principatum inter scriptores Graios artis grammaticae

II 2,10 possident, cum ueteres nostri in erroribus etiam, ut dic (1r,18) tum est, Graecos

II 2,11 aequiperantes maximam tamen laudem sunt consecuti.

Text variation:

Reference sign:

Gloss:

Text variation:

II 2,12 exemplum etiam proponere placuit, ne pi (1r,19) geat alios etiam a me uel

II 2,13 ignorantia forte praetermissa uel uitiose dicta (nihil enim ex omni parte

II 2,14 perfectum in huma (1r,20) nis inuentionibus esse posse credo) sua quoque

Text variation:

Reference sign:

Reference sign:

Gloss:

II 2,15 industria ad communem literatoriae professionis utilitatem congrua ratio (1r,21) nis

II 2,16 proportione uel addere uel mutare tractantes. namque festinantius quam

Gloss:

II 2,17 uolui hos edere me libros compule (1r,22) runt, qui alienis laboribus insidiantes

Gloss:

II 2,18 furtimque et quasi per latrocinia scripta aliis subripientes unius nominis ad (1r,23)

II 2,19 titulum pertinentis infanda mutatione totius operis in se gloriam transferre

Gloss:

Explanation:

II 2,20 conantur. sed quoniam in tanta operis (1r,24) materia impossibile est aliquid

Text variation:

II 2,21 perfectum breuiter exponi, spatii quoque ueniam peto, quamuis ad

Text variation:

Gloss:

II 2,22 Herodiani scriptorum (1r,25) pelagus et ad eius patris Apollonii spatiosa uolumina

Text variation:

II 2,23 meorum compendiosa sunt existimanda scripta librorum.

II 2,24 huius (1r,26) tamen operis te hortatorem sortitus iudicem quoque facio,

II 2,25 Iuliane consul ac patricie, cui summos dignitatis gra (1r,27) dus summa

Gloss:

Text variation:

II 2,26 adquisiuit in omni studio ingenii claritudo, non tantum accipiens ab excelsis

II 2,27 gradibus honorum (1r,28) pretii, quantum illis decoris addens tui, cuius mentem

II 2,28 tam Homeri credo quam Virgilii anima constare, quo (1r,29) rum uterque

II 2,29 arcem possederat musicae, te tertium ex utroque compositum esse

Text variation:

Reference sign:

Gloss:

Emendation:

Text variation:

II 2,30 confirmans, quippe non minus (1r,30) Graecorum quam Latinorum in omni doctrinae

II 2,31 genere praefulgentem. tibi ergo hoc opus deuoueo, omnis (1r,31) eloquentiae

Emendation:

Gloss:

II 3,1 praesul, ut quantamcumque mihi deus annuerit suscepti laboris gloriam,

Reference sign:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 3,2 te comite quasi sole quodam dilu (1r,32) cidius crescat.

II 3,3 titulos etiam uniuersi operis per singulos supposui libros, quo

II 3,4 facilius, quicquid ex his quaeratur, dis (1r,33) cretis possit locis inueniri.

Emendation:

II 3,5 primus liber continet de uoce et eius speciebus; de litera: quid sit

Rubrication:

II 3,6 litera, de eius generibus (1r,34) et speciebus, de singularum potestate, quae in

II 3,7 quas transeunt per declinationes uel compositiones partium orationis.

II 3,8 secundus (1r,35) de syllaba: quid sit syllaba, quot literis constare potest et

Text variation:

II 3,9 quo ordine et quo sono, de accidentibus singulis syllabis; (1v) (1v,1) de dictione: quid

Emendation:

II 3,10 sit dictio, quae eius differentia ad syllabam; de oratione: quid sit oratio,

Emendation:

II 3,11 quot eius partes, de earum proprietate; de nomine: (1v,2) quid sit nomen, de

II 3,12 accidentibus ei, quot sunt species propriorum nominum, quot

II 3,13 appellatiuorum, quot adiectiuorum, quot deriuatiuorum; de patro (1v,3) nymicis: quot eorum

Text variation:

II 3,14 formae, quomodo deriuantur, ex quibus primitiuis; de diuersis

II 3,15 possessiuorum terminationibus et eorum regulis.

II 3,16 tertius de com (1v,4) paratiuis et superlatiuis et eorum diuersis extremitatibus:

Text variation:

Rubrication:

II 3,17 ex quibus positiuis et qua ratione formantur; de diminutiuis: quot eorum

II 3,18 species, ex quibus (1v,5) declinationibus nominum, quomodo formantur.

II 3,19 quartus de denominatiuis et uerbalibus et participialibus et

Text variation:

Rubrication:

II 3,20 aduerbialibus: quot eorum species, (1v,6) ex quibus primitiuis, quomodo nascuntur.

II 3,21 quintus de generibus dinoscendis per singulas terminationes; de

Text variation:

Rubrication:

II 3,22 numeris; de figuris et earum compage; de casu. (1v,7)

II 3,23 sextus de nominatiuo casu per singulas extremitates omnium

Text variation:

Rubrication:

II 3,24 nominum, tam in uocales quam in consonantes desinentium, per ordinem; de

II 3,25 genetiuorum (1v,8) tam ultimis quam paenultimis syllabis.

II 3,26 septimus de ceteris obliquis casibus, tam singularibus quam pluralibus.

Text variation:

Rubrication:

II 4,1 octauus de uerbo et eius accidentibus. (1v,9)

Text variation:

Rubrication:

Text variation:

II 4,2 nonus de regulis generalibus omnium coniugationum.

Text variation:

Rubrication:

II 4,3 decimus de praeterito perfecto.

Text variation:

Rubrication:

II 4,4 undecimus de participio.

Text variation:

Rubrication:

II 4,5 duodecimus et tertiusdecimus de pronomine. (1v,10)

II 4,6 quartusdecimus de praepositione.

Text variation:

Rubrication:

II 4,7 quintusdecimus de aduerbio et interiectione.

Text variation:

Rubrication:

II 4,8 sextusdecimus de coniunctione.

Text variation:

Rubrication:

II 4,9 septimusdecimus et octauusdecimus de constructione siue (1v,11) ordinatione

II 4,10 partium orationis inter se.

II 5,0 INCIPIT ARS PRISCIANI GRAMMATICI CESARIENSIS (red capitalis rustica main scribe) liber primus de uoce

Text variation:

Rubrication:

Gloss:

II 5,1 (1v,12) philosophi definiunt, uocem esse aerem tenuissimum ictum uel suum

Rubrication:

Reference sign:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

II 5,2 sensibile aurium, id est quod proprie auribus ac (1v,13) cidit. et est prior definitio

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

II 5,3 a substantia sumpta, altera uero a notione, quam Graeci ἔννοιαν dicunt,

Text variation:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

II 5,4 hoc est ab accidentibus. (1v,14) accidit enim uoci auditus, quantum in ipsa est.

Reference sign:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

II 5,5 uocis autem differentiae sunt quattuor: articulata, inarticulata, literata, (1v,15)

Reference sign:

II 5,6 illiterata. articulata est, quae coartata, hoc est copulata cum aliquo sensu

Gloss:

Gloss:

II 5,7 mentis eius, qui loquitur, profertur. inarticulata (1v,16) est contraria, quae a nullo

Rubrication:

Gloss:

Gloss:

II 5,8 affectu proficiscitur mentis. literata est, quae scribi potest, illiterata, quae

Gloss:

II 5,9 scribi non potest. inue (1v,17) niuntur igitur quaedam uoces articulatae, quae

Gloss:

II 5,10 possunt scribi et intellegi, ut:

II 5,11 «arma uirumque cano»,

II 5,12 quaedam, quae non possunt scribi, (1v,18) intelleguntur tamen, ut sibili hominum

Gloss:

II 5,13 et gemitus: hae enim uoces , quamuis sensum aliquem significent proferentis

Reference sign:

Gloss:

II 5,14 eas, scribi tamen non possunt. (1v,19) aliae autem sunt, quae, quamuis scribantur,

Gloss:

II 5,15 tamen inarticulatae dicuntur, cum nihil significent, ut coax, cra. Eas enim uoces quanquam (1v,20) Intellegimus de quo sint uolucre profectę, tamen inarticulatae dicuntur, quia uox ut superius Inarticulata est quę a nullo affectu (1v,21) proficiscitur. ( main scribe) aliae

Explanation:

Gloss:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

II 6,1 uero sunt inarticulatae et illiteratae, quae nec scribi possunt nec intellegi,

II 6,2 ut |est| ( main scribe) crepitus, mugitus et similia. scire autem debemus, (1v,22) quod has quattuor

Reference sign:

Gloss:

II 6,3 species uocum perficiunt quattuor superiores differentiae generaliter uoci

Gloss:

Reference sign:

II 6,4 accidentes, binae per singulas inuicem coeuntes. (1v,23) uox autem dicta est uel

Text variation:

Emendation:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Rubrication:

II 6,5 a uocando, ut dux a ducendo, uel ἀπὸ τοῦ βοῶ, ut quibusdam placet.

Gloss:

Emendation:

Gloss:

Gloss:

II 6,6 de litera

Rubrication:

II 6,7 litera est pars mini (1v,24) ma uocis compositae, hoc est uox ( main scribe) quae constat

Rubrication:

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

II 6,8 compositione literarum, minima autem, quantum ad totam comprehensionem

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

II 6,9 uocis (1v,25) literatae (ad hanc enim etiam productae uocales breuissimae

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

II 6,10 partes inueniuntur) uel quod omnium est breuissimum eorum, (1v,26) quae diuidi

II 6,11 possunt, id quod diuidi non potest. possumus et sic definire: litera |est| ( main scribe) uox,

II 6,12 quae scribi potest indiuidua.

II 6,13 dicitur autem lit (1v,27) era uel quasi legitera, quod legendi iter praebeat,

Reference sign:

Gloss:

II 6,14 uel a lituris, ut quibusdam placet, quod plerumque in ceratis tabulis

Gloss:

Text variation:

II 6,15 antiqui scri (1v,28) bere solebant litteris ( main scribe) . literas autem etiam elementorum uocabulo

Text variation:

II 6,16 nuncupauerunt ad similitudinem mundi elementorum: sicut enim illa coeun (1v,29) tia omne

Gloss:

II 6,17 perficiunt corpus, sic etiam haec coniuncta literalem uocem quasi corpus

II 6,18 aliquod componunt uel magis uere cor (1v,30) pus. nam si aer corpus |est| ( main scribe) et uox,

Gloss:

Emendation:

Gloss:

II 6,19 quae ex aere icto constat, corpus esse ostenditur, quippe cum et tangit

II 6,20 aurem et tripertito (1v,31) diuiditur, quod |est| ( main scribe) suum corporis, hoc |est| ( main scribe) in ( main scribe)

II 6,21 altitudinem, latitudinem, longitudinem, unde ex omni quoque parte potest audiri.

Text variation:

Text variation:

Gloss:

Gloss:

Gloss:

Edition: altitudinem, latitudinem, longitudinem

II 6,22 praeterea (1v,32) tamen singulae syllabae altitudinem quidem habent in tenore,

Rubrication:

II 6,23 crassitudinem uero uel latitudinem in spiritu, longitudinem in tempore. (1v,33)

Edition: longitudinem in tempore

II 6,24 litera igitur |est| ( main scribe) nota elementi et uelut imago quaedam uocis literatae,

II 6,25 quae cognoscitur ex qualitate et quantitate figurae linearum. (1v,34) hoc ergo

Rubrication:

II 6,26 interest inter elementa et literas, quod elementa proprie dicuntur ipsae

Gloss:

II 7,1 pronuntiationes, notae autem earum literae. (1v,35) abusiue tamen et elementa pro

Reference sign:

Gloss:

II 7,2 literis et literae pro elementis uocantur. cum enim dicimus non posse

II 7,3 constare in eadem syllaba r (1v,36) ante p, non de literis dicimus, sed de

II 7,4 pronuntiatione earum: nam quantum ad scripturam possunt coniungi, non tamen

II 7,5 etiam enuntiari, (1v,37) nisi postposita r.

II 7,6 sunt igitur figurae literarum quibus nos utimur uiginti tres, ipsae

Rubrication:

Text variation:

Text variation:

II 7,7 uero pronuntiationes earum multo ampliores, quip (1v,38) pe cum singulae uocales

II 7,8 denos inueniantur sonos habentes uel plures, ut puta a litera breuis

Gloss:

Gloss:

II 7,9 quattuor habet soni diffe (1v,39) rentias, (2r) (2r,1) cum habet aspirationem et acuitur uel

II 7,10 grauatur, et rursus cum sine aspiratione acuitur uel grauatur, ut hábeo

Text variation:

II 7,11 hàbemus, ábeo àbimus. (2r,2) longa uero eadem sex modis sonat: cum habet

Rubrication:

II 7,12 aspirationem et acuitur uel grauatur uel circumflectitur et rursus cum sine

Text variation:

II 7,13 aspiratione (2r,3) acuitur uel grauatur uel circumflectitur, ut hámis hàmorum

Text variation:

II 7,14 hâmus, árae àrarum âra. similiter aliae uocales possunt pro (2r,4) ferri.

Gloss:

Text variation:

Text variation:

II 7,15 praeterea tamen i et u uocales, quando mediae sunt, alternos inter

Rubrication:

II 7,16 se sonos uidentur confundere, teste Donato, ut uir, (2r,5) optumus, quis.

Emendation:

II 7,17 et i quidem, quando post u consonantem loco digamma functam Aeolici

II 7,18 ponitur breuis, sequente d uel m (2r,6) uel r uel t uel x, sonum y Graecae

Text variation:

II 7,19 uidetur habere, ut uideo, uim, uirtus, uitium, uix, u autem,

Rubrication:

II 7,20 quamuis contractum, eun (2r,7) dem tamen [hoc est y] sonum habet, inter q et e uel

Reference sign:

Gloss:

Emendation:

II 7,21 i uel ae diphthongum positum, ut que, quis, quae, nec non inter

Text variation:

II 7,22 g et eas (2r,8) dem uocales, cum in una syllaba sic inuenitur, ut pingue,

II 7,23 sanguis, linguae.

II 7,24 in consonantibus etiam sunt differentiae plures, trans (2r,9) euntium in alias

Rubrication:

Text variation:

II 7,25 et non transeuntium, quippe diuersae sunt potestatis.

II 7,26 accidit igitur literae nomen, figura, potestas:

Rubrication:

Gloss:

II 7,27 nomen, (2r,10) uelut a, b. et sunt indeclinabilia tam apud Graecos

II 8,1 elementorum nomina quam apud Latinos, siue quod a barbaris inuen (2r,11) ta dicuntur,

Edition: dicuntur

Gloss:

II 8,4b siue quod

II 8,5 simplicia haec et stabilia esse debent quasi fundamentum omnis doctrinae

II 8,6 immobile, siue quod nec aliter (2r,12) apud Latinos poterant esse, cum a suis

II 8,7 uocibus uocales nominentur, semiuocales uero in se desinant, mutae a se

Gloss:

II 8,8 incipientes uo (2r,13) cali terminentur, quas si flectas, significatio quoque nominum

II 8,9 una euanescit.

Reference sign:

Gloss:

II 8,10 uocales igitur, ut dictum est, per se prolatae no (2r,14) men suum ostendunt,

Rubrication:

II 8,11 semiuocales uero ab e incipientes et in se terminantes, absque x, quae sola ( main scribe) ab

Rubrication:

II 8,12 i incipit per anastrophen (2r,15) Graeci nominis ξῖ, quia necesse fuit, cum sit

Text variation:

Reference sign:

Gloss:

Text variation:

II 8,13 semiuocalis, a uocali incipere et in se terminare, quae nouissime a Latinis (2r,16)

Gloss:

II 8,14 assumpta post omnes ponitur literas, quibus Latinae dictiones egent (quod

II 8,15 autem ab i incipit eius nomen, ostendit etiam Ser (2r,17) uius in commento

II 8,16 quod scribit in Donatum his uerbis: semiuocales sunt septem,

Text variation:

Text variation:

II 8,17 quae ita proferuntur, ut inchoent ab e litera (2r,18) et desinant in

II 8,18 naturalem sonum, ut ef, el, em, en, er, es, ix. sed ix ab i

Text variation:

II 8,19 inchoat. id etiam Eutropius confirmat dicens: (2r,19) una duplex ix, quae

Text variation:

II 8,20 ideo ab i incipit, quia apud Graecos in eandem desinit), mutae

Rubrication:

II 8,21 autem a se incipientes et in e uocalem (2r,20) desinentes, exceptis q et k,

II 8,22 quarum altera in u, altera in a finitur, sua conficiunt nomina. h enim

II 8,23 aspirationis ma (2r,21) gis est nota.

II 9,1 Figurae accidunt quas uidemus in singulis literis.

Rubrication:

II 9,2 Potestas autem ipsa pronuntiatio, propter quam et figurae (2r,22) et nomina

Rubrication:

Gloss:

Explanation:

Gloss:

Reference sign:

Gloss:

II 9,3 facta sunt. quidam addunt etiam ordinem, sed pars est potestatis

II 9,4 literarum.

II 9,5 ex his uocales dicuntur, quae per se (2r,23) uoces perficiunt uel sine quibus

II 9,6 uox literalis proferri non potest, unde et nomen hoc praecipue sibi

II 9,7 defendunt; ceterae enim, quae (2r,24) cum his proferuntur, consonantes appellantur.

Reference sign:

Gloss:

II 9,8 sunt igitur uocales numero quinque: a e i o u. utimur autem ( main scribe) etiam y

Rubrication:

Text variation:

II 9,9 Graecorum cau (2r,25) sa nominum.

II 9,10 consonantium autem aliae sunt semiuocales, aliae mutae:

Text variation:

II 9,11 semiuocales sunt, ut plerisque Latinorum placuit, (2r,26) septem: f l m n r

Text variation:

Edition: f

II 9,12 s x; sed f multis modis ostenditur muta magis, de qua post docebimus.

Edition: docebimus

II 9,13 z quoque utimur in Graecis dic (2r,27) tionibus. hae ergo [hoc est semiuocales]

II 9,14 quantum uincuntur a uocalibus, tantum superant mutas. ideo apud

II 9,15 Graecos quidem (2r,28) omnes dictiones uel in uocales uel in semiuocales, quae

II 9,16 secundam habent euphoniam, desinunt, quam nos sonoritatem possu (2r,29) mus dicere,

Reference sign:

Gloss:

II 9,17 apud Latinos autem ex maxima parte, non tamen omnes, inueniuntur

II 9,18 enim quaedam etiam in mutas desinentes. semi (2r,30) uocales autem sunt

Rubrication:

II 9,19 appellatae, quae plenam uocem non habent, ut semideos et semiuiros

Reference sign:

Gloss:

Gloss:

II 9,20 appellamus, non qui dimidiam partem (2r,31) habent deorum uel uirorum, sed qui

Text variation:

II 9,21 pleni dii uel uiri non sunt.

II 9,22 reliquae sunt mutae, ut quibusdam uidetur, numero nouem: (2r,32) b c d g

Text variation:

II 9,23 h k p q t. et sunt qui non bene hoc nomen putant eas accepisse, cum

Text variation:

II 9,24 hae quoque pars sint uocis. qui nesciunt, quod ad (2r,33) comparationem bene

II 9,25 sonantium ita sint nominatae, uelut informis dicitur mulier, non quae

Emendation:

II 9,26 caret forma, sed quae male est (2r,34) formata, et frigidum dicimus eum, qui

Text variation:

II 9,27 non penitus expers est caloris, sed qui minimo hoc utitur: sic igitur etiam

Gloss:

Explanation:

II 9,28 mutas, non (2r,35) quae omnino uoce carent, sed quae exiguam partem uocis

II 9,29 habent.

II 9,30 uocales apud Latinos omnes sunt ancipites uel liquidae, (2r,36) hoc est quae

Gloss:

II 9,31 facile modo produci modo corripi possunt, sicut etiam apud antiquissimos

II 9,32 erant Graecorum ante inuentio (2r,37) nem η et ω, quibus inuentis ε et ο, quae

Text variation:

II 10,1 ante ancipites erant, remanserunt perpetuo breues, cum earum